آیا روغن جامد خراب میشود؟

روغن های جامد در چند دهه گذشته از جمله پر مصرف ترین روغن ها به شمار می روند. به مرور روغن های اشباع نشده یا مایع توانستند سهم زیادی از مصرف روزانه را به خود اختصاص دهند. اغلب روغن های حیوانی، جامد هستند و سهم به سزایی در مصرف روزانه را دارا می باشند. از این رو دانستن مطالبی در رابطه با نگهداری و فساد این نوع از روغن ها ضروری به نظر می رسد. به طور کلی روغن های اشباع نشده یا همان روغن های مایع و گیاهی بیشتر در معرض فساد و اکسیداسیون می باشند. در این مقاله عواملی که باعث خراب شدن روغن جامد خواهند شد را بررسی خواهیم کرد.

عوامل خراب شدن روغن جامد

دلایلی که موجب خراب شدن روغن جامد می شوند عبارتند از:

• اکسیژن: روغن ها از هر نوعی که باشند در برابر هوا و اکسیژن اکسید خواهند شد. اکسیداسیون روغن و واکنش ذرات آن با اکسیژن باعث خواهد شد که روغن بو و طعم خود را از دست دهد.
• نور: از قرار دادن روغن های جامد درمعرض نور خوددرای نمایید. نور باعث بالا رفتن جنبش ملکول های روغن می شود و ممکن است روغن جامد را به مایع تبدیل کند. با مایع شدن روغن جامد احتمال فساد و اکسید شدن آن بالا می رود. حتی المقدور روغن ها را در معرض مستقیم نور قرار ندهید.
• رطوبت: روغن های جامد به خودی خود دارای رطوبتی ناچیز می باشند. اما اگر به هر دلیلی رطوبت وارد روغن بشود میکروارگانیسم ها با سرعت بیشتری خواهند توانست روغن را فاسد کنند.
• حرارت: در هنگام پخت و پز از قرار دادن روغن ها در نزدیکی حرارت خود داری کنید. هم چنین گرم کردن روغن جامد با حرارت بالا ممکن است باعث سوختگی روغن شود. اگر هنگام حرارت دیدن روغن از آن دود آبی و سیاه بلند شود نشانه فساد روغن خواهد بود.
• تند شدن: در اصطلاح به هر نوع از تغییر مزه روغن ها تند شدن می گویند. تند شدن روغن ها ممکن است به دلیل واکنش های شیمیایی، فعالیت میکروارگانیسم ها و یا گذشتن تاریخ مصرف روغن ها باشد.

با ورود میکروب ها به درون روغن ممکن است اقدام به هیدرولیز نمودن چربی نمایند. این فرآیند با تغییراتی در رنگ، بو و مزه روغن همراه خواهد بود. روغن جامد به دلیل دارا بودن رطوب کمتر نسبت به انواع دیگر روغن ها بستر مناسبی برای رشد انواع کپک می باشد از این رو در نگهداری و مصرف روغن جامد باید مواردخاص را رعایت کنیم.

آیا روغن جامد تاریخ گذشته ضرر دارد

در هنگام خرید روغن های جامد حتما به مواردی هم چون علامت استاندارد، نام تجاری ، نوع فراورده، تایید وزارت بهداشت، تاریخ انقضا، تاریخ تولید و ... توجه کنید. به هیچ عنوان از روغن های تاریخ مصرف گذشته استفاده نکنید. این نوع از روغن ها با سرعت بسیار بالایی در معرض اکسیداسیون و فساد قرار دارند و استفاده از آن ها برای سلامتی مضر خواهد بود. مدت زمان مصرف روغن های جامد نسبت به روغن های مایع به دلیل اشباع بالا بیشتر می باشد. اما در هر صورت پس از طی شدن زمانی که به عنوان تاریخ انتقضا بر روی قوطی روغن جامد حک شده است به هیچ عنوان از آن استفاده نکنید.

با روغن تاریخ گذشته چه کنیم

اولین و مهم‌ترین قانون در مواجهه با روغن تاریخ گذشته، به‌ خصوص در مواردی که روغن دچار تغییر بو و رنگ شده باشد، این است که هرگز آن را برای مصارف خوراکی به کار نبرید. اما دور ریختن روغن، همیشه اولین گزینه کاربردی نیست؛ زیرا ریختن این نوع روغن‌ها در سینک ظرفشویی یا فاضلاب، منجر به گرفتگی لوله‌ها و آلودگی آب می‌شود. شما می‌توانید از این روغن‌های تاریخ گذشته به جای مصارف خوراکی، به عنوان یک محصول کاربردی در خانه استفاده کنید.

یکی از بهترین کاربردها، روان‌کاری است. لولاهای جیرجیرکننده درها، قفل‌های قدیمی که به سختی کار می‌کنند و یا ابزارهای باغبانی مانند قیچی و انبر که به دلیل زنگ‌زدگی سفت شده‌اند، همگی با مقدار کمی روغن جامد، روان‌تر می‌شوند. کافی است کمی از روغن را روی قسمت‌های متحرک آن‌ها بمالید و چند بار باز و بسته کنید تا روغن به تمام سطحشان نفوذ کند.

کاربرد دیگر، محافظت از ابزارآلات فلزی در برابر زنگ‌زدگی است. اگر بیل، شن‌کش یا ابزارهای دستی فلزی خود را در انبار یا محیط مرطوب نگهداری می‌کنید، پس از تمیز کردن، یک لایه نازک از روغن جامد تاریخ گذشته روی سطح فلزی آن‌ها بمالید. این لایه مانع از رسیدن اکسیژن و رطوبت به سطح فلز شده و عمر ابزار شما را افزایش می‌دهد.

همچنین اگر اهل کارهای خلاقانه هستید، می‌توانید با این روغن، آتش‌زنه‌های خانگی بسازید. گلوله‌های پنبه‌ای یا تکه‌های کارتن را به روغن آغشته کرده و در یک ظرف فلزی نگهداری کنید. این آتش‌زنه‌ها برای روشن کردن آتش در طبیعت‌ و یا استفاده در شومینه، بسیار کاربردی هستند.

در نهایت، اگر هیچ‌کدام از این کاربردها مدنظر شما نبود، روش صحیح دور ریختن روغن تاریخ گذشته، ریختن آن در یک ظرف درب‌دار (مانند قوطی خود محصول یا یک بطری پلاستیکی) و انداختن آن در سطل زباله خشک است.

تاریخ انقضا روغن جامد چند سال است

تاریخ انقضایی که روی بسته‌بندی روغن جامد درج می‌شود، در واقع تاریخ بهترین زمان مصرف آن است. این تاریخ توسط کارخانه تولیدکننده و بر اساس آزمایش‌های پایداری محصول مشخص می‌شود و به مصرف‌کننده اطمینان می‌دهد که تا آن زمان، روغن بهترین کیفیت خود را از نظر طعم، بو، بافت و ارزش غذایی حفظ خواهد کرد. پس از این تاریخ، محصول به طور ناگهانی سمی نمی‌شود، بلکه فرآیند تدریجی اکسیداسیون یا تند شدن در آن سرعت گرفته و کیفیتش را کاهش می‌دهد.

یک قوطی روغن جامد باز نشده، در صورت نگهداری در شرایط ایده‌آل (مکان خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید)، می‌تواند بین ۲ تا ۳ سال پس از تاریخ تولید، کیفیت خود را حفظ کند. فرآیند هیدروژناسیون که روغن‌های مایع را به جامد تبدیل می‌کند، پایداری آن‌ها را در برابر اکسیداسیون به شدت افزایش می‌دهد و به همین دلیل عمر نگهداری آن‌ها بسیار طولانی‌تر از روغن‌های مایع، به‌ویژه روغن‌های گیاهی غیراشباع، است.

به محض باز شدن درب قوطی، شمارش معکوس با سرعت بیشتری آغاز می‌شود. تماس با اکسیژن هوا، اصلی‌ترین عامل شروع فرآیند تند شدن است. قوطی روغن جامد باز شده، حتی در بهترین شرایط نگهداری، بهتر است ظرف مدت ۶ ماه تا یک سال مصرف شود. عواملی مانند گرما، نور و باقی ماندن ذرات غذا روی سطح روغن (در اثر وارد کردن قاشق کثیف)، می‌توانند این فرآیند را تسریع کنند.

عوارض استفاده از روغن تاریخ مصرف گذشته

استفاده از روغن تاریخ گذشته و تند شده، می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامتی شما داشته باشد. مشکل اصلی این روغن‌ها، وجود ترکیبات مضری است که در طی فرآیند اکسیداسیون چربی‌ها به وجود می‌آیند. وقتی روغن تند می‌شود، سرشار از رادیکال‌های آزاد می‌گردد. این مولکول‌های ناپایدار به سلول‌های بدن حمله کرده و باعث ایجاد وضعیتی به نام استرس اکسیداتیو می‌شوند.

مصرف غذای تهیه شده با روغن فاسد، در کوتاه‌مدت، می‌تواند باعث مشکلات گوارشی فوری مانند دل‌درد، حالت تهوع و حتی اسهال شود. بدن این ترکیبات غیرعادی را به عنوان یک ماده مضر شناسایی کرده و تلاش می‌کند که هرچه سریع‌تر، آن‌ها را دفع کند.

عوارض بلندمدت مصرف این روغن‎ها، به مراتب جدی‌تر هستند. استرس اکسیداتیو ناشی از مصرف مداوم رادیکال‌های آزاد، با آسیب رساندن بهDNA، پروتئین‌ها و غشای سلولی، زمینه‌ساز بروز بیماری‌های مزمن متعددی است. این آسیب‌ها می‌توانند به دیواره رگ‌های خونی صدمه زده و ریسک تصلب شرایین (آترواسکلروز) و بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش دهند. همچنین التهاب مزمن ناشی از این فرآیند، با بیماری‌هایی مانند آرتریت، برخی از انواع سرطان و حتی بیماری‌های تخریب‌کننده اعصاب مانند آلزایمر نیز مرتبط است. علاوه بر این موارد، فرآیند تند شدن، ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین E (یک آنتی‌اکسیدان قوی) را که ممکن است در روغن وجود داشته باشد، از بین می‌برد.

تاریخ انقضای روغن جامد لادن

شرکت لادن به عنوان یکی از باسابقه‌ترین و شناخته‌شده‌ترین تولیدکنندگان روغن در ایران، مانند سایر برندهای معتبر، تاریخ تولید و بهترین زمان مصرف را به وضوح روی بسته‌بندی محصولات خود درج می‌کند. برای روغن‌های جامد لادن، معمولا این تاریخ یک بازه زمانی ۲ ساله (برای قوطی‌های باز نشده) پس از تولید است. این زمان‌بندی، بر اساس فرمولاسیون خاص محصول و آزمایش‌های کنترل کیفی صورت می‌گیرد و تضمین می‌کند که روغن در این مدت، طعم، عطر و کارایی مطلوب خود را برای پخت ‌و پز حفظ می‌کند.

با این حال، عمر واقعی روغن جامد لادن، بیش از هر چیز به نحوه نگهداری آن بستگی دارد. قوطی روغنی که باز نشده است ولی در معرض آفتاب و یا کنار اجاق گاز نگهداری می‌شود، قطعا بسیار زودتر از تاریخ انقضای درج شده، کیفیت خود را از دست می‌دهد. در حالی که یک قوطی روغن که در مکانی خنک و تاریک نگهداری می‌شود، ممکن است پس از گذشت تاریخ انقصای خود نیز همچنان قابل استفاده باشد، مشروط بر اینکه علائم خرابی در آن دیده نشود.

نشانه های خراب شدن روغن جامد

اولین و واضح‌ترین نشانه برای تشخیص روغن خراب، بوی آن است. روغن جامد سالم، بوی خنثی و تقریبا نامحسوسی دارد. اما روغن فاسد و تند شده، بوی مشخص و ناخوشایندی پیدا می‌کند که اغلب شبیه به بوی مداد شمعی، بتونه نقاشی و یا حتی مقوای خیس است. این بو، تند و آزاردهنده بوده و به سادگی از بوی طبیعی روغن قابل تشخیص است. اگر به بوی روغن شک کردید، ظاهر آن را نیز بررسی کنید.

اگرچه تغییر رنگ در روغن جامد، کمتر مشهود است، اما هرگونه تغییر شدید رنگ، مانند تیره شدن یا ایجاد لکه‌های رنگی متفاوت روی سطح آن، می‌تواند نشانه اکسیداسیون باشد. یکی دیگر از نشانه‌های روغن جامد فاسد، تغییر بافت آن است. روغن جامد فاسد، معمولا از حالت یکنواخت و نرم خود خارج شده و بیش از حد، سفت یا تکه ‌تکه به نظر می‌رسد.

آخرین آزمون تشخیص روغن جامد فاسد نیز طعم آن است. مقدار بسیار ناچیزی از روغن را بچشید. طعم روغن فاسد، تلخ، گس و شبیه به صابون است و یک ته‌مزه ناخوشایند در دهان باقی می‌گذارد. در نهایت، قانون کلی این است که اگر به سلامت روغن جامد شک دارید، به هیچ وجه ریسک نکنید و آن را دور بریزید!